FORUM MIŁOŚNIKÓW PISMA ŚWIĘTEGO

[Makarios]

Ponad 300 lat temu Ernst Glück podjął się zadania, z którym mało kto ośmielił się zmierzyć. Postanowił przetłumaczyć Biblię na język, którego jeszcze nie znał.

Glück urodził się około 1654 roku w niemieckim miasteczku Wettin nieopodal Halle. Jego ojciec był pastorem luterańskim. Panująca w domu atmosfera religijna rozbudziła w młodym Ernście zainteresowanie sprawami duchowymi. W wieku 21 lat ukończył studia teologiczne w Niemczech i przeniósł się na teren dzisiejszej Łotwy. W owych czasach większość tamtejszych mieszkańców nie odbierała żadnego formalnego wykształcenia, a w miejscowym języku było niewiele książek. Glück napisał: „Kiedy w młodości przybyłem w te strony, od razu zauważyłem, że łotewskiemu kościołowi brakuje Biblii (...) Postanowiłem więc sobie przed Bogiem, że będę się uczył tego języka, aż go doskonale opanuję”. Glück był zdecydowany udostępnić Łotyszom Biblię w ich własnym języku.

Glück osiedlił się w regionie, który nazywano wówczas Liwonią i który pozostawał pod władzą Szwecji. Króla szwedzkiego reprezentował Johannes Fischer. Zależało mu na podniesieniu poziomu edukacji w kraju — a także na zdobyciu majątku. Glück porozmawiał z Fischerem o tłumaczeniu Biblii na łotewski. Fischer był właścicielem drukarni w Rydze. Wydając łotewską Biblię, mógł się przysłużyć edukacji społeczeństwa, a przy okazji nieźle zarobić. Poprosił Karola XI o pozwolenie na dokonanie tłumaczenia, na co ten przystał i nawet zaproponował sfinansowanie całego przedsięwzięcia. Dnia 31 sierpnia 1681 roku król wydał edykt zezwalający na rozpoczęcie prac tłumaczeniowych.

Tymczasem Glück przygotowywał się do tego zadania. Jako Niemiec, mógł za podstawę tłumaczenia na łotewski obrać przekład Marcina Lutra. Ale Glück pragnął wydać przekład najlepszy z możliwych i doszedł do wniosku, że będzie to wymagało tłumaczenia z oryginału hebrajskiego i greckiego. Niestety, języki te znał w niewystarczającym stopniu; wyjechał więc do Hamburga, by się ich poduczyć. Wygląda na to, że lekcji łotewskiego oraz biblijnej greki udzielał mu tam łotewski duchowny Jānis Reiters.

W roku 1680 Glück zakończył swe studia językowe i powrócił na Łotwę, gdzie zaczął pełnić obowiązki pastora. Wkrótce potem przystąpił do tłumaczenia. W roku 1683 objął dużą parafię w Marienburgu (obecnie Alūksne). Właśnie tam wykonał lwią część swej pracy. W ówczesnym języku łotewskim brakowało odpowiedników wielu biblijnych nazw i pojęć, dlatego w swym tłumaczeniu Glück użył pewnych wyrazów niemieckich. Usilnie jednak starał się przełożyć Pismo Święte na język łotewski. Znawcy tematu przyznają, że dokonał przekładu naprawdę wysokiej jakości. Wymyślił nawet nowe słowa, a kilka z nich jest powszechnie używanych po dziś dzień. Są to między innymi łotewskie odpowiedniki wyrazów „przykład”, „uczta”, „olbrzym”, „przeszpiegować” i „poświadczać”.

Johannes Fischer na bieżąco informował króla Szwecji o postępach prac. Z ich korespondencji wynika, że w roku 1683 Glück uporał się z przekładem Chrześcijańskich Pism Greckich (NT). Tłumaczenie całej Biblii ukończył w roku 1689, co oznacza, że ta niełatwa praca zajęła mu zaledwie osiem lat. Drukowanie Biblii mocno się opóźniło, niemniej w 1694 roku Glück osiągnął swój cel — władze wydały zezwolenie na rozpowszechnianie łotewskiej Biblii.

Niektórzy historycy powątpiewają, czy Glück naprawdę wykonał całą tę pracę sam. Niewątpliwie zaglądał do przekładu Lutra, a w swój tekst wplótł istniejące już fragmenty przetłumaczone na łotewski. Ale stanowią one niewielką część jego dzieła. A może korzystał z czyjejś pomocy? Glück rzeczywiście miał asystenta przy tłumaczeniu, a jeszcze inni pomagali mu przy korekcie i weryfikacji. Wydaje się jednak, że w samym tłumaczeniu osoby te nie brały udziału. Glück był prawdopodobnie jedynym tłumaczem.

Przekład Ernsta Glücka okazał się kamieniem milowym w rozwoju pisanej formy języka łotewskiego, ale przyniósł też znacznie ważniejsze korzyści. Łotysze mogli wreszcie czytać Słowo Boże i poznawać życiodajne nauki w swoim własnym języku. Nie zapomnieli, co dla nich zrobił Ernst Glück. Od przeszło 300 lat mieszkańcy Alūksne dbają o dwa dęby nazywane Glika ozoli, czyli „dęby Glücka”. Zasadził on je, by upamiętnić wydanie łotewskiej Biblii. W mieście tym znajduje się też niewielkie muzeum, w którego zbiorach są różne przekłady Biblii, między innymi egzemplarz pierwszego wydania Biblii Glücka. A na herbie Alūksne widnieje Biblia i rok 1689, w którym Glück ukończył pracę nad swym przekładem.

Wkrótce po przybyciu na Łotwę Glück zaczął się uczyć rosyjskiego. W roku 1699 napisał, że spełnia swe kolejne marzenie — tłumaczy na ten język Biblię. W liście z 1702 roku wspomniał, że przystąpił do poprawiania Biblii łotewskiej. Ale kończyły się dobre czasy dla tłumaczenia Biblii. Po wielu latach pokoju Łotwa stała się polem bitwy. W roku 1702 wojska rosyjskie pokonały Szwedów i zajęły Marienburg (Alūksne). Glücka i jego rodzinę wywieziono do Rosji. W tym burzliwym okresie Glück stracił rękopisy swej nowej Biblii łotewskiej i swego przekładu na język rosyjski. Zmarł w Moskwie w roku 1705.

Zniszczenie poprawionej wersji łotewskiej oraz przekładu rosyjskiego stanowiło niepowetowaną stratę. Ale po dziś dzień osoby czytające Biblię po łotewsku korzystają z rozwiązań zastosowanych w pierwszym przekładzie Glücka.

Ernst Glück to tylko jeden z wielu ludzi, którzy podjęli się ogromnego zadania przetłumaczenia Biblii. W rezultacie praktycznie każda społeczność na ziemi może czytać Słowo Boże w swoim języku i czerpać z niego bezcenne wody prawdy. Dzięki przekładom Biblii na ponad 2000 języków Nasz Stwórca wciąż daje się poznać ludziom na całym świecie.

Ponad 300 lat temu Ernst Glück podjął się zadania, z którym mało kto ośmielił się zmierzyć. Postanowił przetłumaczyć Biblię na język, którego jeszcze nie znał.

Glück urodził się około 1654 roku w niemieckim miasteczku Wettin nieopodal Halle. Jego ojciec był pastorem luterańskim. Panująca w domu atmosfera religijna rozbudziła w młodym Ernście zainteresowanie sprawami duchowymi. W wieku 21 lat ukończył studia teologiczne w Niemczech i przeniósł się na teren dzisiejszej Łotwy. W owych czasach większość tamtejszych mieszkańców nie odbierała żadnego formalnego wykształcenia, a w miejscowym języku było niewiele książek. Glück napisał: „Kiedy w młodości przybyłem w te strony, od razu zauważyłem, że łotewskiemu kościołowi brakuje Biblii (...) Postanowiłem więc sobie przed Bogiem, że będę się uczył tego języka, aż go doskonale opanuję”. Glück był zdecydowany udostępnić Łotyszom Biblię w ich własnym języku.

Glück osiedlił się w regionie, który nazywano wówczas Liwonią i który pozostawał pod władzą Szwecji. Króla szwedzkiego reprezentował Johannes Fischer. Zależało mu na podniesieniu poziomu edukacji w kraju — a także na zdobyciu majątku. Glück porozmawiał z Fischerem o tłumaczeniu Biblii na łotewski. Fischer był właścicielem drukarni w Rydze. Wydając łotewską Biblię, mógł się przysłużyć edukacji społeczeństwa, a przy okazji nieźle zarobić. Poprosił Karola XI o pozwolenie na dokonanie tłumaczenia, na co ten przystał i nawet zaproponował sfinansowanie całego przedsięwzięcia. Dnia 31 sierpnia 1681 roku król wydał edykt zezwalający na rozpoczęcie prac tłumaczeniowych.

Tymczasem Glück przygotowywał się do tego zadania. Jako Niemiec, mógł za podstawę tłumaczenia na łotewski obrać przekład Marcina Lutra. Ale Glück pragnął wydać przekład najlepszy z możliwych i doszedł do wniosku, że będzie to wymagało tłumaczenia z oryginału hebrajskiego i greckiego. Niestety, języki te znał w niewystarczającym stopniu; wyjechał więc do Hamburga, by się ich poduczyć. Wygląda na to, że lekcji łotewskiego oraz biblijnej greki udzielał mu tam łotewski duchowny Jānis Reiters.

W roku 1680 Glück zakończył swe studia językowe i powrócił na Łotwę, gdzie zaczął pełnić obowiązki pastora. Wkrótce potem przystąpił do tłumaczenia. W roku 1683 objął dużą parafię w Marienburgu (obecnie Alūksne). Właśnie tam wykonał lwią część swej pracy. W ówczesnym języku łotewskim brakowało odpowiedników wielu biblijnych nazw i pojęć, dlatego w swym tłumaczeniu Glück użył pewnych wyrazów niemieckich. Usilnie jednak starał się przełożyć Pismo Święte na język łotewski. Znawcy tematu przyznają, że dokonał przekładu naprawdę wysokiej jakości. Wymyślił nawet nowe słowa, a kilka z nich jest powszechnie używanych po dziś dzień. Są to między innymi łotewskie odpowiedniki wyrazów „przykład”, „uczta”, „olbrzym”, „przeszpiegować” i „poświadczać”.

Johannes Fischer na bieżąco informował króla Szwecji o postępach prac. Z ich korespondencji wynika, że w roku 1683 Glück uporał się z przekładem Chrześcijańskich Pism Greckich (NT). Tłumaczenie całej Biblii ukończył w roku 1689, co oznacza, że ta niełatwa praca zajęła mu zaledwie osiem lat. Drukowanie Biblii mocno się opóźniło, niemniej w 1694 roku Glück osiągnął swój cel — władze wydały zezwolenie na rozpowszechnianie łotewskiej Biblii.

Niektórzy historycy powątpiewają, czy Glück naprawdę wykonał całą tę pracę sam. Niewątpliwie zaglądał do przekładu Lutra, a w swój tekst wplótł istniejące już fragmenty przetłumaczone na łotewski. Ale stanowią one niewielką część jego dzieła. A może korzystał z czyjejś pomocy? Glück rzeczywiście miał asystenta przy tłumaczeniu, a jeszcze inni pomagali mu przy korekcie i weryfikacji. Wydaje się jednak, że w samym tłumaczeniu osoby te nie brały udziału. Glück był prawdopodobnie jedynym tłumaczem.

Przekład Ernsta Glücka okazał się kamieniem milowym w rozwoju pisanej formy języka łotewskiego, ale przyniósł też znacznie ważniejsze korzyści. Łotysze mogli wreszcie czytać Słowo Boże i poznawać życiodajne nauki w swoim własnym języku. Nie zapomnieli, co dla nich zrobił Ernst Glück. Od przeszło 300 lat mieszkańcy Alūksne dbają o dwa dęby nazywane Glika ozoli, czyli „dęby Glücka”. Zasadził on je, by upamiętnić wydanie łotewskiej Biblii. W mieście tym znajduje się też niewielkie muzeum, w którego zbiorach są różne przekłady Biblii, między innymi egzemplarz pierwszego wydania Biblii Glücka. A na herbie Alūksne widnieje Biblia i rok 1689, w którym Glück ukończył pracę nad swym przekładem.

Wkrótce po przybyciu na Łotwę Glück zaczął się uczyć rosyjskiego. W roku 1699 napisał, że spełnia swe kolejne marzenie — tłumaczy na ten język Biblię. W liście z 1702 roku wspomniał, że przystąpił do poprawiania Biblii łotewskiej. Ale kończyły się dobre czasy dla tłumaczenia Biblii. Po wielu latach pokoju Łotwa stała się polem bitwy. W roku 1702 wojska rosyjskie pokonały Szwedów i zajęły Marienburg (Alūksne). Glücka i jego rodzinę wywieziono do Rosji. W tym burzliwym okresie Glück stracił rękopisy swej nowej Biblii łotewskiej i swego przekładu na język rosyjski. Zmarł w Moskwie w roku 1705.

Zniszczenie poprawionej wersji łotewskiej oraz przekładu rosyjskiego stanowiło niepowetowaną stratę. Ale po dziś dzień osoby czytające Biblię po łotewsku korzystają z rozwiązań zastosowanych w pierwszym przekładzie Glücka.

Ernst Glück to tylko jeden z wielu ludzi, którzy podjęli się ogromnego zadania przetłumaczenia Biblii. W rezultacie praktycznie każda społeczność na ziemi może czytać Słowo Boże w swoim języku i czerpać z niego bezcenne wody prawdy. Dzięki przekładom Biblii na ponad 2000 języków Nasz Stwórca wciąż daje się poznać ludziom na całym świecie.